Ստորերկրյա ջրեր: Երկրի ընդերքում գտնվող ջրերը կոչվում են ստո­րերկրյա ջրեր: Ստորերկրյա ջրերը գոյացել են Երկրի մակերևույթից անձրևաջրերի և հալոցքային ջրերի ներծծման և կուտակման հետևանքով^։

Երկրակեղևը կազմող ապարները, ըստ ջուրն իրենց միջով անցկացնե­լու հատկության, բաժանվում են երկու խմբի՝ ջրաթափանց և ջրամերժ:

Ջրաթափանց են այն ապարները, որոնց միջով ջուրը հեշտությամբ անցնում է, օրինակ՝ տուֆը, ավազը և այլն:

Ջրամերժ են այն ապարները, որոնց միջով ջուրը չի ներծծվում: Այդ ա­պարներից են մարմարը, կավը և այլն:

 

1. His sister (to study) English every day.

His sister  studies English every day.

2. She (to study) English two hours ago.

She  studied English two hours ago.

3. Your brother (to go) to school last Friday? — Yes, he

Did your brother  go to school last Friday?- Yes, he

4. I (to go) to bed at ten o’clock every day.

I  go to bed at ten o’clock every day.

5. I  went to bed at ten o’clock yesterday.

6. My brother (to wash) his face every morning.

My brother wash his face every morning.

7. Last night he (to wash) his face with soap and water.

Last night he washed his face with soap and water.

8. I (not to have) history lessons every day.

I have not  history lessons every day.

9. We (not to rest) yesterday.

We did  not rest yesterday.

10. My brother (not to drink) coffee yesterday.

My brother did not  drink coffee yesterday.

11. My mother always (to take) a bus to get to work,but yesterday she (not to take) a bus. Yes- terday she (to walk) to her office.

My mother always  take a bus to get to work,but yesterday she did not  take a bus. Yes- terday she  walked to her office.

12. You (to talk) to the members of your family every day? — Yes, I But yesterday I (not to talk) to them: I (to be) very busy yesterday.

Do you  talk to the members of your family every day? — Yes, I But yesterday I did not  talk to them: I was very busy yesterday.

Մթնոլորտային ճնշում. Երկրի ձգողական ուժի շնորհիվ` մթնոլորտի վերին շերտերը ճնշում են ստորին շերտերի, իսկ վերջիններս՝ նաև Երկրի մակերևույթի վրա: Այսինքն՝ օդն իր կշիռով ազդում է Երկրի մակերևույթի վրա, առաջացնում ճնշում:

Մթնոլորտի կողմից Երկրի մակերևույթի և դրա վրա գտնվող առար­կաների վրա գործադրած ճնշումը կոչվում է մթնոլորտային ճնշում։

Մթնոլորտն ահռելի ուժով ազդում է նաև մարդու վրա, սակայն մարդը դա չի զգում, որովհետև օդի արտաքին ճնշմանը հակազդում է օրգանիզմի ներքին ճնշումը:

Մթնոլորտային ճնշումը չափում են ճնշաչափ (բարոմետր) կոչվող սար­քով, որր լինում է սնդիկային և մետաղային՝ աներոիդ (առանց հեղուկի): Սնդիկայինն օգտագործվում է օդերևութաբանական կայաններում և տեղաշարժման համար հարմար չէ, իսկ մետաղայինը հեշտ և հար­մար է տեղափոխման համար:

Մթնոլորտային ճնշումն առաջին անգամ սնդիկային ճնշաչափով չա­փել է Տորիչելլին 1649 թ.: Սնդիկային ճնշաչափը բաղկացած է 1 մ երկա­րությամբ, մի ծայրը փակ ապակե խողովակից, որի վրա կան միլիմետրային բաժանումներ (1000 մմ), և լցված է սնդիկով: Բաց ծայրով այդ խողովակը շրջված է սնդիկով լցված թասի մեջ ։

Այդ դիրքում խողովակում սնդիկի սյան բարձրությունը՝ արտահայտված միլիմետրերով, կլինի տվյալ վայրի մթնոլորտային ճնշումը:

Այն ճնշումը, որը դիտվում է օվկիանոսի մակարդակին, 0⁰C ջերմաս­տիճանում և հավասար է սնդիկի 760 մմ սյան գործադրած ճնշմանը, կոչ­վում է նորմալ մթնոլորտային ճնշում:

Եթե ցուցմունքը 760 մմ ֊ից ավելի է, ապա ճնշումը բարձր է, իսկ եթե պակաս է՝ ցածր:

Չափումները ցույց են տալիս, որ մթնոլորտային ճնշումն ըստ բարձրության ենթարկվում է փոփոխության: Ըստ բարձրության՝ օդը նոսրանում է, իսկ ճնշումը՝ ընկնում: Դա է պատճառը, որ լեռների վրա ճնշումն ավելի փոքր է, քան հարթավայրերում:

Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ ներքնոլորտի ստորին շեր­տում յուրաքանչյուր 1000 մ բարձրանալիս ճնշաչափի ցուցմունքը նվա­զում է մոտ 100 մմ-ով:

Օրինակ’ եթե լեռան բացարձակ բարձրությունը 4000 մ է, ապա գագա­թին մթնոլորտային ճնշումը կլինի 360 մմ (760 մմ — 4 × 100 մմ = 360 մմ):

Մթնոլորտային ճնշումը փոփոխվում է նաև՝ օդի ջերմաստիճանից կախված: Ջերմաստիճանի աճի դեպքում օդն ընդարձակվում է, դառնում է ավելի նոսր, ուստի ճնշումը նվազում է:

Հետևաբար՝ որքան օդի ջերմաստիճանը բարձր է, այնքան ճնշումը ցածր է, և հակառակը:

Մթնոլորտային ճնշման բաշխումը երկրագնդի վրա: Մթնոլորտային ճնշումը Երկրի մակերևույթի վրա տեղաբաշխված է խիստ անհավասա­րաչափ: Պատճառն այն է, որ երկրագնդի վրա կան տարբեր բարձրությամբ և տարբեր ջերմաստիճաններ ունեցող վայրեր:

Երկրագնդի վրա մթնոլորտային ցածր ճնշման մարզն անվանում են ցիկլոն, իսկ մթնոլորտային բարձր ճնշման մարզը՝ անտիցիկլոն:

Ցիկլոններր երկրագնդի վրա հիմնականում ձևավորվում են հասարա­կածային և բարեխառն լայնությունների տաք ու խոնավ վայրերում:

Անտիցիկլոնները ձևավորվում են հիմնականում չորային շրջաննե­րում, ինչպես շոգ, այնպես էլ՝ ցուրտ կլիմայական պայմաններում:

Прочитайте текст .

«Подарок белого кота»

«Два» по информатике – страшно обидная вещь, тем более что я этот предмет люблю и знаю его неплохо, но «два» по информатике сегодня – настоящая трагедия. Послезавтра у меня день рождения, и родители обещали планшет подарить. Теперь – вместо планшета – будут мамины слёзы». С этими мыслями гулял я по парку – и увидел старушку. Сидела она на скамейке, вязала шарф, а рядом с ней лежал огромный белый кот. И этот кот посмотрел на меня и сказал: – Понимаю… Я чуть не упал: говорящий кот, как в мультфильме! Старушка улыбнулась: – Не бойся, бездельник! Садись и расскажи про свою беду. – Как вы узнали, что у меня беда? – спросил я, садясь со старушкой рядом. – Так у тебя же всё на лице написано! Двойку получил? По математике? – Нет! По информатике! – А ты родителям не говори! – Не могу: они мои оценки на сайте школы могут посмотреть… – Ненавижу компьютеры и Интернет, – сказала старушка. – Тридцать лет назад, когда компьютеры только ещё появлялись, была у меня счастливая семья. Мы вечерами вместе садились за стол, говорили обо всём на свете, играли в шахматы, муж и сын помогали мне мыть посуду… А потом компьютеры вошли в каждый дом. Все в семье общались друг с другом через интернет… Я видела их лица, только когда они вставали поесть….. Но глаза их были пустыми… Мы и сейчас так живём: они – каждый со своим компьютером, а я – одна у экрана телевизора. Но я хочу положить этому конец! Я ничего не знаю о компьютерах, но я – волшебница.

Настоящая добрая волшебница. Я долго колдовала – и создала вирус, который уничтожит Интернет! А значит, родители ничего не узнают про двойку. Но мне нужна твоя помощь. Нужно, чтобы ты запустил вирус в компьютер – через какую-нибудь социальную сеть. – Нет проблем! – обрадовался я, достал из кармана смартфон, вышел в Интернет – и зашёл на фейсбук. И спросил старушку: – Теперь что делать? – Обнови аккаунт, – сказала она. – Напиши два слова: «БЕЛЫЙ КОТ». Так я и сделал. И огромный белый кот, сидевший рядом с нами, вдруг уменьшился до размера мышки, прыгнул в мой смартфон, пробежал картинкой по страничке – и исчез… Старушка захохотала, схватила своё вязание и убежала. А на экране смартфона появилась надпись: «Нет доступа к сети». Я пошёл домой. Папа безнадёжно нажимал клавиши на своём ноутбуке: – Только собирался посмотреть твои оценки на сайте школы – Интернет отключили… Ну как нарочно! Вскоре по телевизору сообщили, что Интернета нет на всей планете: его уничтожил вирус под названием «Белый кот». – Ну что же, – сказала мама, разливая чай, – значит, планшет покупать мы тебе не будем. Какой в нём смысл, если больше нет Интернета? И тут я понял, что наделал, и испугался… – Вставай, Коленька! – сказала мама ласково. – С днём рождения… Какое счастье! Вирус – это был сон! – Вот твой подарок, бездельник! – папа вручил мне планшет. – Хотя,

конечно, не стоило дарить тебе эту вещь… Есть информация, что у тебя за контрольную по любимому предмету всего только четыре… – Не сиди за планшетом целыми днями, – попросила мама. – А то у вас, дорогие мои, после всех этих гаджетов глаза пустыми становятся… Я вздрогнул. И отложил подарок в сторону, даже не развернув его. И сказал: – Сегодня, в честь дня своего рождения, я к планшету этому не прикоснусь, компьютер не открою, и даже через смартфон в Интернет выходить не буду! Лучше мы с папой в шахматы поиграем… И поможем маме помыть посуду!

 

Выберите правильный ответ:

1. Коля считает информатику…

А) интересным предметом.(наверно)

Б) страшным предметом.

В) скучным предметом.

 

 

2.Старушка хотела…

А) помочь Коле получить подарок.

Б) решить проблемы своей семьи.

В) навредить человечеству.

 

3. Старушка ненавидела Интернет, потому что…

А) он отнимал много времени.

Б) на него приходилось тратить много денег.

В) он отнял у неё близких.

 

4. Старушка создала вирус при помощи…

А) колдовства.

Б) Коли.

В) опытных программистов.

 

5. Вирус «Белый кот» оказался…

А) шуткой.

Б) сном.

В) мультфильмом.

 

6. Коля решил в день своего рождения не прикасаться к планшету, потому что…

А) он вспомнил свой удивительный сон.

Б) он решил сначала поставить антивирусную программу.

В) Интернет уничтожил вирус.

 

7. Так у тебя же всё на лице написано».

А) Все твои мысли и чувства отражаются на лице.

Б) Ты испачкал лицо авторучкой или фломастером.

В) Ты притворяешься.

 

8. Но глаза их были пустыми».

А) Они хорошо скрывали свои чувства.

Б) Они были ко всему равнодушны.

В) В глазах не было слёз.

Արշիլ Գորկի

ԼԻՆԵԼ ԵՎ ՈՒՆԵՆԱԼ

Մի անգամ ուսուցիչ Քերականը գնում էր գնացքով և լսում էր խցիկի հարևանների խոսակցությունը: Բանվորներ էին հարավային Իտալիայից, որ արտասահման էին գնացել: Նրանք այնտեղ երկար էին աշխատել և հիմա հարազատներին տեսնելու համար ժամանակավորապես տուն էին դառնում:
-Ես 5 տարի առաջ եմ ուղևորություն ունեցել Իտալիա,- ասաց նրանցից մեկը:
– Իսկ ես Բելգիա եմ ուղևորություն ունեցել, ածխահանքում եմ աշխատել, և դա շա~տ դժվար էր:
Որոշ ժամանակ ուսուցիչ Քերականը լսում էր նրանց ու լռում: Բայց, եթե նրա դեմքին նայեիք, կնկատեիք, թե ինչպես է բարկանում և ինչքան նման է ջրով լիքը թեյնիկի, որն ուր որ է կեռա: Վերջապես ջուրը եռաց, կափարիչը թռավ, և խիստ նայելով ուղեկիցներին՝ ուսուցիչ Քերականը բացականչեց.
— «Ուղևորությո~ւն եմ ունեցել, ուղևորությո~ւն եմ ունեցել»: Էլի. «լինել» բայի փոխարեն «ունենալ» բայն օգտագործելը հարավցիներիդ սովորությունն է: Մի՞թե դպրոցում ձեզ չեն սովորեցրել, որ պետք է ասել. «Ես եղել եմ Իտալիայում», ոչ թե՝ «Ես ուղևորություն եմ ունեցել Իտալիա»:
Բանվորները լռեցին` հարգանքով լցված այդ սպիտակ մազերով, սև գլխարկով պատկառելի սինյորի նկատմամբ:
– «Ունենալ» բայը չի կարելի այդպիսի կապակցությամբ գործածել,- շարունակեց ուսուցիչ Քերականը,- դա կոպիտ սխալ է: Դա սխալ արտահայտություն է:
Բանվորները հոգոց հանեցին: Հետո նրանցից մեկը հազաց, կարծես համարձակություն էր հավաքում, և ասաց.
– Շատ հնարավոր է, սինյո´ր, որ դուք ճիշտ եք: Դուք, հավանաբար, շատ եք սովորել: Իսկ ես ընդամենը կրտսեր դպրոցն եմ ավարտել, բայց էն ժամանակ էլ ստիպված էի ավելի շատ ոչխար արածեցնել, քան դասագրքով զբաղվել: Շատ հնարավոր է, որ դա սխալ արտահայտություն է:
– Իհարկե, սխալ է:
– Հա-հա: Ու դա, երևի, շատ կարևոր է, չեմ վիճում: Բայց, ինձ թվում է, որ դա նաև շատ տխուր արտահայտություն է, շա՜տ: Ախր, մենք ստիպված ենք աշխատանք փնտրել օտար երկրներում… Ստիպված ենք լինում երկար ժամանակով լքել մեր ընտանիքները, երեխաներին:
Ուսուցիչ Քերականը շփոթվեց.
– Իհարկե…. Ընդհանրապես…Մի խոսքով… Սակայն, ինչ էլ որ լինի, ամեն դեպքում պետք է ասել «եղել եմ», ոչ թե ես «ուղևորություն եմ ունեցել»: Այդպես միայն գերմանացիներն են խոսում: Իսկ մենք պետք է գործածենք այլ բայ` ես եղել եմ, մենք եղել ենք, նա եղել է…
– Էհ,- հարգալից ժպտալով՝ ասաց բանվորը,- ես եղե´լ եմ: Մենք եղե´լ ենք… Գիտե՞ք, թե մենք ամենաշատը որտեղ կուզենայինք լինել: Մեր հայրենիքում: Չնայած մենք ուղևորություն ենք ունեցել Ֆրանսիայում էլ, Գերմանիայում էլ, բայց ամենից շատ կուզեինք այստեղ լինել` Իտալիայում, չհեռանալ այստեղից, աշխատանք, լավ տուն ունենալ և հանգիստ ապրել մեր տանը:
Եվ նա պարզ ու բարի աչքերով նայեց ուսուցիչ Քերականին: Ուսուցիչ Քերականը շատ էր ուզում բռունցքներով ծեծել իր գլուխը: Եվ ինքն իր հասցեին փնփնթում էր. «Տխմա´ր: Դու իսկական հիմար ես, ուրիշ ոչինչ: Սխալներ ես փնտրում… Սխալ արտահայտություննե~ր… Իսկ սխալը, և շատ ավելի լուրջ սխալը, ուրիշ տեղ է»: